Na potrzeby całego szpitala definicja

Co znaczy:

konieczny obiekt każdego ZOZ-u

Na potrzeby całego szpitala

Dzięki wyposażeniu we właściwy sprzet i poprawnie wyszkolony personel dział sterylizacji zapewnia poprawne funkcjonowanie całego szpitala, zapewnia bezpieczeństwo personelowi medycznemu i pacjentom, zapobiega ponoszeniu wydatków zwiazanych z leczeniem zakażeń szpitalnych.

Centralna sterylizatornia to serce szpitala, które dostarcza sterylny sprzęt do pracy wszystkim komórkom organizacyjnym placówki ochrony zdrowia wykonującym zabiegi z naruszeniem ciągłości tkanek. Niestety w niektórych sytuacjach zdarza się, iż jest ona postrzegana jako niepotrzebny ośrodek wydatków. Zapomina się, iż sterylizatornia nie jest ośrodkiem wydatków sama w sobie, lecz pracuje na potrzeby wszystkich działów szpitala.

Kosztowne zakażenia

Wydatki utrzymania centralnej sterylizatorni to min.
wydatki zakładu opieki zdrowotnej, jakie muszą być poniesione na zapewnienie bezpieczeństwa personelu i leczonych pacjentów.
wydatki powinny być rozłożone na poszczególnych usługodawców (oddziały, kliniki, przychodnie) centralnej sterylizatornii.

Ludzie, drobnoustroje i środowisko to części składowe ekosystemu jakim jest szpital. W świecie drobnosustrojów w okolicy pożytecznych i regularnie koniecznych dla ludzi występują także drobnoustroje chorobotwórcze, wywołujące różnorodne zakażenia w tym zakażenia szpitalne. Wiadomo, iż zakażenia to nieodłączny obiekt życia szpitalnego. Wiadomo także, iż wydatek opieki medycznej zakażonego pacjenta wzrasta wielokrotnie. Światowa i krajowa poezja podaje , iż do zakażeń dochodzi u ok. 10 % hospitalizowanych pacjentów, z czego część jest zakażeniami wywołanymi poprzez źle przygotowany sprzęt medyczny stosowany do diagnozowania i leczenia.

Ustawy i obowiązki

Centralna sterylizatornia to miejsce w szpitalu gdzie przeprowadzany jest mechanizm dekontaminacji sprzętu medycznego. Ustawa z dnia 5 grudnia 2008 r.o zapobieganiu i zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi ( Dz.U. 2008 r. nr 234 poz. 1570 ) definiuje zarówno zakażenia szpitalne jak i mechanizmy, jakimi powinien zostać poddany sprzęt stosowany do diagnozowania i leczenia, by był bezpieczny dla używającego go personelu i pacjentów.

obowiązki stawiane centralnym sterylizatorniom klasyfikuje rozporządzenie Ministra Zdrowia dotyczące wymogów, jakim powinny odpowiadać pod względem fachowym i sanitarnym pomieszczenia i urządzenia zakładu opieki zdrowotnej z dnia 10 .11.2006 roku ( Dz. U.2006 nr.213 poz. 1568).

Wedle wymaganiami tego rozporządzenia w centralnej sterylizatornii należy wyodrębnić 3 strefy: „brudną”, „czystą” i „sterylną”, oddzielone od siebie barierami architektonicznymi, gdzie znajdują się myjnie dezynfektory (między strefą „brudną” a „czystą”) i sterylizatory (((między strefą „czystą” a „sterylną”) a również połączone śluzami fartuchowymi.

Trzy strefy sterylizacji

Strefa artykułów brudnych przeznaczona jest do przyjmowania, mycia i dezynfekcji narzędzi chirurgicznych i innego sprzętu medycznego. Strefa artykułów czystych przeznaczona jest do suszenia, przeglądania, konserwacji i pakietowania zestawów operacyjnych i zabiegowych. Strefa artykułów sterylnych przeznaczona jest do wyładunku i przechowywania wysterylizowanych materiałów.

W obszarze medycznym zdefiniowanych zostało sporo postępowań, opisano coraz bardziej skomplikowane techniki zabiegów operacyjnych i narzędzia, jakimi należy je wykonać, regularnie o bardzo skomplikowanej budowie, która może sprawiać trudność mycia, dezynfekcji i sterylizacji, uzgodniono standardy postępowania anestezjologicznego, a dzięki ustawie o wyrobach medycznych (Dz.U.2010r.nr 107, poz. 679) zdefiniowane zostały wszystkie
obowiązki dla różnorodnych wyrobów medycznych, zapewniające bezpieczeństwo ich używania.

Dotychczas w Polsce nie ma szczegółowych podstaw prawnych postępowania w razie wytwarzania wyrobów sterylnych w warunkach placówek ochrony zdrowia. Każdy ośrodek (szpital) na własny przeznaczenie tworzy takie standardy w oparciu o swoje doświadczenia i praktyki i normy międzynarodowe. Normy definiują poszczególne fazy dekontaminacji, sprzęt, jakimi należy je wykonać, sposób w jaki je kontrolować i narzędzia kontroli (wskaźniki do monitorowania mechanizmów dekontaminacji).

Obieg narzędzi

Obieg narzędzi musi być obiegiem zamkniętym: od użycia klinicznego wyrobu medycznego wielokrotnego użytku w okresie zabiegu u pacjenta poprzez poszczególne fazy dekontaminacji do ponownego ich użycia u następnego pacjenta.

Postępowanie to musi być przeprowadzone w taki sposób, by narzędzia były bezpieczne dla używającego ich personelu i pacjenta. Z tego powodu każdy faza „obróbki” wyrobu medycznego w centralnej sterylizatornii należy wykonać z należytą starannością i udokumentować go w trwały sposób.

W placówkach ochrony zdrowia towary medyczne po zastosowaniu w opiece nad chorym podlegają następującej procedurze:

- dezynfekcja po zastosowaniu,

- transport w odpowiednich pojemnikach transportowych dostosowanych do rodzaju skażenia do centralnej sterylizatorni,

- przyjęcie, kontrola jakościowa i ilościowa, rejestracja w centralnej sterylizatorni,

- kwalifikacja do odpowiedniej sposoby dezynfekcji (termiczna, chemiczna, termiczno-chemiczna) i techniki jej wykonania (maszynowa, manualna),

- dezynfekcja i jej kontrola z dokumentowaniem wyniku,

- suszenie,

- kontrola jakościowa i ilościowa, konserwacja, kompletowanie w zestawy,

- pakowanie z kwalifikacją do odpowiedniej sposoby sterylizacji (parą wodną w nadciśnieniu, tlenkiem etylenu, plazmą, formaldehydem),

- sterylizacja i jej kontrola z udokumentowaniem wyniku,

- magazynowanie,

-transport do użytkownika w adekwatnie szczelnych pojemnikach uniemożliwiających skażenie.

Poprawny mechanizm

poprawnie wykonany mechanizm dekontaminacji gwarantuje bezpieczeństwo mikrobiologiczne pacjenta i personelu, pozwala utrzymać stan techniczny używanych narzędzi i ma spory wpływ pośredni na wyniki finasowe szpitala. Niedobry mechanizm dekontaminacji skutkuje zakażenia szpitalne, co determinuje dłuższym pobytem pacjenta, wyższymi kosztami leczenia i ewentualnego odszkodowania i renty. Z kolei źle przygotowany personel to zła kwalifikacja sprzętu do procesu dekontaminacji, w rezultacie - zniszczenie sprzętu i konieczność zakupu nowego sprzętu przed jego pełnym zamortyzowaniem się.

Do dnia dzisiejszego nie ma uregulowań prawnych dotyczących kwalifikacji personelu zajmującego się wytwarzaniem wyrobów sterylnych w warunkach ochrony zdrowia . Wymogi takie dość dawno określone zostały tylko w razie stanowiska kierownika centralnej sterylizatorni (Dz.U.1999.nr 30, poz. 300). Jedyną metodą zdobywania fachowej wiedzy poprzez osoby wytwarzające towary sterylne w warunkach placówek ochrony zdrowia są zaakceptowane poprzez Ministerstwo Zdrowia dwa lata temu kursy kwalifikacyjne ( kurs kwalifikacyjny z zakresu technologii sterylizacji i dezynfekcji dla osób zajmujących się wytwarzaniem wyrobów sterylnych w warunkach placówek ochrony zdrowia i kurs kwalifikacyjny dla osób nadzorujących wytwarzanie wyrobów sterylnych w warunkach placówek ochrony zdrowia). Wytworzenie wyrobu sterylnego jest zadaniem bardzo odpowiedzialnym i powierzyć można go tylko adekwatnie przygotowanemu personelowi.

Wymogi dla pracowników

by sprostać wszystkim zadaniom, jakie należy wykonać wytwarzając towar sterylny pracownik musi mieć wszechstronną wiedzę z różnych dziedzin (mikrobiologia, chemia, fizyka, materiałoznawstwo) i odpowiednie warunki psychofizyczne .

Pracownik wytwarzający sterylne towary w warunkach ochrony zdrowia powinien umieć współpracować w zespole, posiadać wiedzę w dziedzinie drobnoustrojów chorobotwórczych i sposobów ich przenoszenia i niszczenia, powinien przestrzegać zasad higieny i bezpieczeństwa pracy na poszczególnych stanowiskach, znać
obowiązki formalno prawne i sanitarne wytwarzania wyrobu sterylnego, posiadać wiedzę na temat sprzętu medycznyego i umieć zakwalifikować go do poszczególnych technik dekontaminacji. Pracownika taki powinien również znać warunki utrzymania narzędzi i sprzętu medycznego w sprawności technicznej, znać preparaty chemiczne i zasady ich doboru w technikach mycia i dezynfekcji, znać zasady mycia dezynfekcji i sterylizacji z uwzględnieniem konstrukcji sprzętu, znać rodzaje mechanizmów opakowaniowych i zasady ich stosowania, powinien znać sposoby sterylizacji medycznej a również umieć dobrać je adekwatnie do poszczególnych rodzajów sprzętu, znać zasady działania urządzeń, gdzie realizowane są poszczególne fazy dekontaminacji (myjnie dezynfektory, myjnie ultradźwiękowe, sterylizatory), znać zasady przechowywania i ustalania terminów przydatności do użytku sprzętu po sterylizacji i sposoby kontroli skuteczności dezynfekcji i sterylizacji i interpretować wyniki kontroli.

magister Joanna Włodarczyk-Rajska

kierownik Centralnej Sterylizatornii

Centrum Onkologii-Instytut w Warszawie