Radioterapia sterowana obrazem definicja

Co znaczy:

Tomoterapia – nowa sposób teleradioterapii

Radioterapia sterowana obrazem

Tomoterapia to nowa sposób radioterapii, gdzie wiązka promieniowania jest modulowana a postępy terapii mogą być obserwowane na bieżąco. Aparaty służące w tej metodzie obecne są na rynku od 2002 roku. W Polsce na razie działa jeden, następny zostanie uruchomiony jeszcze w tym roku.

W onkologii odznacza się trzy metody leczenia nowotworów, są nimi chirurgia, chemioterapia i radioterapia. Regularnie służące są łącznie albo w kombinacji. Istotą radioterapii jest wykorzystanie wysokoenergetycznego promieniowania rentgenowskiego do zniszczenia zmiany nowotworowej. Dokonuje się to przez napromienienie zmiany wiązką zewnętrzną (teleradioterapia), przez wprowadzenie zamkniętych źródeł radioaktywnych do wewnątrz albo w pobliże zmiany (brachyterapia) albo wreszcie przez wprowadzenie do organizmu pacjenta dawki radioizotopu ogólnoustrojowo.

Teleradioterapia

Teleradioterapia opiera się aktualnie w świecie rozwiniętym na liniowych akceleratorach medycznych, przedtem z kolei opierała się na tak zwany „bombach kobaltowych”, zwanych tak z racji na skojarzenia powodowane poprzez wygląd tych aparatów i stosowanym w nich radioaktywnym izotopie kobaltu C-60.

Początkowo wykorzystanie akceleratorów medycznych przypominało pracę na aparatach kobaltowych, gdyż napromieniano wiązkami, które prócz zmiany nowotworowej przenikały i uszkadzały spore objętości tkanki zdrowej pacjenta, powodując dodatkowe obciążenia dla i tak już chorego organizmu.

Gdy zaczęto zdawać sobie sprawę z tego stanu rzeczy, rozpoczął się mechanizm dostosowania kształtu wiązki promieniowania do kształtu (początkowo tylko poprzecznego) zmiany nowotworowej. Rozpoczęło się masowe wykorzystywanie osłon, geometrycznie dostosowujących kształt wiązki terapeutycznej do kształtu zmiany – nadchodził wówczas pierwszy faza tak zwany terapii konformalnej (CRT).

Osłony zastąpiono z czasem kolimatorami wielolistkowymi, zaczął się faza modulacji intensywności dawki (IMRT), lecz wszystko to odbywało się na bazie starych, klasycznych akceleratorów liniowych, które w ogóle nie były pomyślane do takich zadań i dalsze ich rozwijanie stanęło pod znakiem zapytania. Potrzebne były nowe rozwiązania.

Wówczas w Madison (USA) w późnych latach 90-tych ubiegłego wieku powstał prototyp, a następnie w roku 2002 działający aparat Hi-Art spółki TomoTherapy Inc. rozpoczynając nową erę w dziejach teleradioterapii.

Zalety tomoterapii

aktualnie na świecie funkcjonuje powyżej 350 aparatów TomoTherapy. Coraz bardziej ugruntowuje się przekonanie pośród profesjonalistów radioterapii o znacznych zaletach tych mechanizmów, a również coraz więcej jest dowodów klinicznych na wyższość tego rozwiązania nad aparatami konwencjonalnymi. Wg fachowców, jest ich kilka. Pierwszy i najistotniejszy to fakt, iż aparat TomoTherapy został zaprojektowany tak, aby uwolnić użytkowników od balastu schedy po Kobalcie. > aktualnie wyzwaniem nie jest już uzyskanie płaskiego i symetrycznego pola. Wyzwaniem jest gdyż to, by uzyskać równomierny rozkład dawki w trójwymiarowym obszarze tarczowym, przy maksymalnym zaoszczędzeniu tkanki zdrowej. Dlatego trójwymiarowa leczenie konformalna (3DCRT) odchodzić będzie do lamusa, zaś rzeczywista leczenie z modulacją intensywności dawki będzie wkraczała coraz szerzej. Wymaga to jednak spełnienia dwóch warunków: tak aby wiązka terapeutyczna była rzeczywiście modulowana a również, by postępy terapii mogły być obserwowane na bieżąco.

Weryfikacja na bieżąco

Pierwszy warunek jest w aparacie TomoTherapy spełniony per se. Działanie binarnego kolimatora wielolistkowego wraz ze zintegrowanym przesuwem stołu z pacjentem stwarza rzeczywistą, a nie sztucznie wymuszoną modulację intensywności dawki.

Drugi warunek prowadzi do tego, co coraz częściej ustala się mianem IGRT (Image-guided RT, radioterapia sterowana obrazem), gdyż nawet jak najdokładniejsza dostarczenie dawki w sensie geometrycznym nie jest nic warte, jeżeli niemożliwa jest weryfikacja tego faktu na bieżąco. Zaczęto więc stosować tak zwany „portal imaging” opierające historycznie na zrobieniu zdjęcia rentgenowskiego obszaru napromieniania. Była to jednak metoda wysoce zawodna. Przełom stanowi obecna technologia TomoTherapy, gdyż pozycjonowanie pacjenta i sprawdzenie prawidłowości anatomicznej dzieje się w takiej samej geometrii i tym samym źródłem promieni rentgenowskich. Wszelakie więc zmiany w anatomii pacjenta, jak także błędy, stają się widoczne przy każdej sesji napromieniania. Tak więc technikę teleradioterapii proponowaną poprzez TomoTherapy określić można mianem fullIMRT/IGRT.

za niewiele aparatów

W Polsce w momencie obecnej działa klinicznie aparat TomoTherapy w Wielkopolskim Centrum Onkologii, gdzie funkcjonuje od dwóch lat, a pozyskane poprzez użytkowników doświadczenie jest na światowych poziomie. Drugi aparat funkcjonować będzie do końca tego roku w jednym z największych centrów radioterapii w Polsce, czyli stan posiadania polskiej radioterapii zwiększy się do dwóch aparatów.

Na tle sytuacji w stanach zjednoczonych ameryki i pozostałych rozwiniętych państw UE widać, iż w Polsce braki są już > aktualnie tylko ilościowe, nie zaś jakościowe. Polska radioterapia jest na poziomie światowym jeżeli chodzi o wiedzę i doświadczenie kadry, z kolei potrzeba jest powiększenia w dwójnasób liczby aparatów terapeutycznych.

Istnieje przeświadczenie, iż światowi profesjonaliści radioterapii dostrzegli już przewagę aparatu TomoTherapy nad konstrukcjami konwencjonalnymi. Wydaje się, iż taki wniosek przełoży się na praktykę zarządzania przypadków rutynowych na aparaty konwencjonalne, a przypadków wymagających technik wysokospecjalistycznych na badania dzięki aparatów TomoTherapy. Zaowocować może taki stan rzeczy długim i zgodnym współżyciem obydwu tych rozwiązań technicznych.

Grzegorz Sieradzki

EDO MED Sp. z ograniczoną odpowiedzialnością

Grzegorz.Sieradzki@edomed.pl