Sterylizacja i dezynfekcja w obszarze medycznym definicja

Co znaczy:

sposób sterylizacji zależy od wskazań producenta

Sterylizacja i dezynfekcja w obszarze medycznym

Wyposażenie centralnej sterylizatorni w placówkach medycznych w wysoko specjalistyczny sprzęt, mechanizm dokumentacji i wykształcenie kadry wytwarzającej materiały sterylne wymaga sporych nakładów finansowych.

Dlatego także dla części ZOZ-ów korzystniejsze jest zawarcie umowy na wykonywanie mechanizmów dezynfekcji i sterylizacji wyrobów medycznych z innym szpitalem albo przedsiębiorstwem prowadzącym tego typu usługi

Trudno wyobrazić sobie współczesny szpital i świadczenie usług medycznych bez mechanizmów dezynfekcji i sterylizacji. W obszarze medycznym konieczność wykonywania dekontaminacji, a więc usuwania z powierzchni i sprzętu medycznego różnych drobnoustrojów, jest rezultatem zagrożeń związanych z zakażeniami szpitalnymi. Zakażenia szpitalne definiowane są ogólnie jako zakażenia powiązane z udzielaniem świadczeń zdrowotnych. Z biegiem lat wymienił się sposób postrzegania problemu infekcji szpitalnych – nie są one już kojarzone jedynie z błędami w trakcie przygotowywania posiłków dla chorych i wystąpieniem nieżytu żołądkowo-jelitowego, lecz coraz częściej łączone są z nieuniknionym ryzykiem inwazyjnych procedur medycznych we współczesnej medycynie. Nie bez znaczenia w postrzeganiu zagadnień związanych z zakażeniami szpitalnymi poprzez kierownictwo szpitala, a również poprzez sam personel medyczny, jest także problem szerzenia się w środowisku szpitalnym drobnoustrojów wieloopornych. Leczenie zakażeń, których czynnikami etiologicznymi są drobnoustroje wielooporne, wymaga dodatkowej diagnostyki mikrobiologicznej i stosowania drogich antybiotyków. Pojawienie się szczepu alarmowego wymaga także zapewnienia poprawnych warunków izolacji chorego w oddziale szpitalnym, co generuje dodatkowe wydatki dla szpitala. Dlatego także usunięcie potencjalnych drobnoustrojów z powierzchni i sprzętu medycznego jest tak istotne.

Dekontaminacja sprzętu medycznego

Przygotowanie sprzętu medycznego do następnego użycia bazuje na usunięciu z jego powierzchni różnych drobnoustrojów, gdyż w warunkach sprzyjających postępowi mogą one rozpocząć namnażanie i z powodu spowodować zakażenie. W obszarze medycznym zredukowanie liczby mikroorganizmów przez wykonanie jedynie procesu mycia jest jednak niewystarczająca. Właściwym metodą dekontaminacji sprzętu medycznego jest, prócz procesu mycia, wykonanie dodatkowo mechanizmów dezynfekcji i sterylizacji. Wybór poziomu czystości mikrobiologicznej zależy od przewidywanego kontaktu z tkankami. Np. kontakt narzędzi chirurgicznych z uszkodzonymi tkankami i błonami śluzowymi bezwzględnie wymaga od sprzętu wcześniejszego pozbawienia drobnoustrojów i form przetrwalnikowych z ich powierzchni, a więc ich sterylności; instrumenty albo narzędzia, które przy rutynowym stosowaniu mają kontakt z nieuszkodzoną skórą powinny być dezynfekowane, nie muszą jednak być jałowe. Znaczącą rolę w sposobie postępowania ze sprzętem medycznym mają zalecenia producenta danych wyrobów medycznych. Zwykle to wytwórca sprzętu medycznego wskazuje rodzaj procesu dezynfekcji i sterylizacji, zapewniając w ten sposób jego najwyższą trwałość i bezpieczeństwo użycia.

Najkorzystniej jest, gdy przygotowanie narzędzi i sprzętu do sterylizacji i sama sterylizacja dzieje się w centralnej sterylizatorni szpitala. Gwarantuje to ujednolicenie procedur, powtarzalność mechanizmów, większe prawdopodobieństwo osiągnięcia parametrów krytycznych i ciągłość dokumentacji, tak istotne w potwierdzeniu prawidłowości postępowania ze sprzętem w czasie mechanizmów sądowych z powództwa o zakażenie szpitalne.

Środki chemiczne i wysoka temperatura

Zarówno mechanizm dezynfekcji, jak i sterylizacji bazuje na redukcji ilości mikroorganizmów znajdujących się na reprocesowanym sprzęcie. Dezynfekcja przeważnie dzieje się przy zastosowaniu środków chemicznych albo temperatury, jako czynnika letalnego dla drobnoustrojów. By preparat albo urządzenie zostały określone jako środki do dezynfekcji wyrobów medycznych, muszą spełnić warunek redukcji mikroorganizmów o SAL 10-5, a więc by na 100 000 komórek poddanych dezynfekcji po zakończonym procesie nie przeżyła więcej niż 1 komórka. Sterylizacja wyrobów medycznych dzieje się przeważnie przy zastosowaniu czynników fizyczno-chemicznych, np. dla narzędzi odpornych na działanie wysokiej temperatury – pary wodnej w nadciśnieniu, a dla sprzętu wrażliwego na wysoką temperaturę – tlenku etylenu, formaldehydu albo plazmy gazu. Dla procesu sterylizacji charakterystyczna jest zredukowanie drobnoustrojów o SAL 10-6, a więc takiej ilości, aby na 1 000 000 komórek eksponowanych na czynnik sterylizujący nie przeżyła więcej niż 1 komórka. Dlatego także dla ostatecznego efektu najważniejsza jest wyjściowa liczba bakterii, grzybów, wirusów, spor, a nawet prionów na sprzęcie wkładanym do komory sterylizatora. Jeśli poziom skażenia będzie wyższy niż zakładana liczba komórek 10-6, to pomimo prawidłowości procesu i osiągnięcia wszystkich wymaganych dla poszczególnych rodzajów sterylizacji parametrów krytycznych po zakończeniu cyklu sterylizacji sprzęt nie będzie wolny od drobnoustrojów, stanowiąc ryzyko zakażenia pacjenta albo personelu. Dlatego także przed procesem sterylizacji należy poddać je mechanizmom mycia i dezynfekcji. Wykonanie tych mechanizmów skutkuje pomniejszenie wyjściowej liczby mikroorganizmów znajdujących się na narzędziach przed sterylizacją, znacząco zwiększając bezpieczeństwo sprzętu.

Mycie i dezynfekcja

Sprzęt po zastosowaniu musi być przewożony w taki sposób, aby zabezpieczyć go przed zaginięciem i zniszczeniem, a personel transportujący ochronić przed ekspozycją na materiał zakaźny. W części centralnej sterylizatorni, oznaczanej jako strefa brudna, podlega on myciu i dezynfekcji. Najkorzystniejszą sposobem jest mechanizm realizowany przy zastosowaniu urządzenia myjąco-dezynfekującego, z uwagi na większe bezpieczeństwo personelu, powtarzalność cyklu, sposobność kontroli procesu i jego walidacji. Jeśli po procesie mycia i dezynfekcji nadal na narzędziu znajdują się zanieczyszczenia (krew, tkanki miękkie, pozostałości kleju, leków, kości), należy je usunąć. najważniejsza dla efektywności dezynfekcji i sterylizacji jest wizualna czystość reprocesowanego sprzętu. Po zakończeniu cyklu myjąco-dezynfekcyjnego, prócz pozostałości organicznych, należy także ocenić potencjalne uszkodzenia i funkcjonalność narzędzi, tak aby zepsute nie trafiły z powrotem na stół operacyjny. Nie należy także zapominać o pielęgnacji narzędzi, tak aby zapobiegać uszkodzeniom i korozjom narzędzi ze stali nierdzewnej.

Opakowanie narzędzi

Przygotowywane instrumentarium musi zostać zapakowane w materiał opakowaniowy. Dobór rodzaju opakowania zależy od sposoby sterylizacji. Niezależnie od rodzaju materiału, z którego opakowanie jest wykonane, każde ma być przepuszczalne dla czynnika sterylizującego i zabezpieczać przed wtórnym skażeniem zawartości. Materiał opakowaniowy i sposób zamknięcia muszą zapewniać szczelność w trakcie transportu i przechowywania i łatwość otwierania materiału sterylnego w miejscu docelowym. Na dobór rodzaju opakowania wpływa sporo czynników, takich jak rozmiar i waga zestawu, oczekiwany czas przechowywania narzędzi przed użyciem, dostępność przestrzeni magazynowej, stan finansowy szpitala i możliwości poniesienia względnie sporych wydatków inwestycyjnych związanych z zakupem pojemników sterylizacyjnych wielorazowego użycia. Niezależnie od rodzaju materiału opakowaniowego jednorazowego użytku, znakować i pisać na nim można tylko przeznaczonymi do tego specjalistycznymi pisakami, gdyż zwyczajny długopis albo flamaster może uszkodzić strukturę materiału, kierując do nieszczelności opakowania i niesterylności pakietu.

sposoby sterylizacji

Dobór
sposoby sterylizacji zależy od wskazań producenta sterylizowanego sprzętu. Preferowaną sposobem jest użycie pary wodnej pod ciśnieniem, gdyż jako >sposób termiczna niesie ze sobą najmniejsze ryzyko błędów w czasie procesu i w rezultacie braku jałowości wsadu. Przygotowane zestawy chirurgiczne i pojedynczy sprzęt umieszczane są w komorze autoklawu w sposób zapewniający penetrację czynnika sterylizującego. mechanizm sterylizacji wymaga osiągnięcia wszystkich parametrów krytycznych w czasie cyklu, zależnych od rodzaju sterylizacji, sprzętu i danego programu. Zazwyczaj to jest faza precyzyjnie nadzorowany i dokumentowany krok po kroku. Następny faza, znacząco trudniejszy do kontroli i nadzoru, to utrzymanie sterylności w czasie transportu, przechowywania i używania materiału sterylnego. Potencjalnych błędów w czasie wykonywania tych czynności jest więcej. Wynika to ze znacznej liczby personelu transportującego i używającego jałowych pakietów. Transport dzieje się poza centralną sterylizatornią i poza oddziałem czy blokiem operacyjnym, mniejszy jest więc nadzór nad tym, co wykonują pracownicy między miejscem odbioru a miejscem docelowym jałowego sprzętu. Wymaga zabezpieczenia materiałów sterylnych przed przypadkowym skażeniem, uszkodzeniem opakowania czy otwarciem zestawu narzędziowego.

Sterylny sprzęt w magazynie

Do przechowywania sterylnego sprzętu potrzebna jest przestrzeń wydzielona w obrębie centralnej sterylizatorni, bloku operacyjnego czy oddziału, niedostępna dla postronnych osób, zabezpieczona przed wilgocią, szkodnikami, możliwa do utrzymania w czystości. Nie wolno przechowywać jałowych narzędzi w bezpośrednim kontakcie z preparatami chemicznymi, mogącymi uszkodzić zarówno materiał opakowaniowy, jak i samą zawartość zestawów operacyjnych. Postępowanie w relacji do jałowych pakietów musi być ostrożne – nadmierna manipulacja niszczy miejscowo materiał opakowaniowy, stanowiąc wrota dla drobnoustrojów z powierzchni zewnętrznej opakowania i otoczenia. Kontakt preparatów do higienicznej dezynfekcji rąk uszkadza strukturę papieru w rękawach i torebkach foliowo-papierowych. Dlatego dotykać materiałów sterylnych należy rękoma poddanymi higienicznej dezynfekcji, lecz dopiero po wysuszeniu i wyparowaniu preparatu ze skóry, nigdy rękoma mokrymi. Otwarcie opakowania z materiałem sterylnym i użycie narzędzia musi odbywać się z wedle zasadą aseptyki, a więc utrzymania jałowości instrumentu. lecz nawet stosując ostrożność w rozpakowywaniu pakietu, kurz znajdujący się na zewnętrznej powierzchni opakowania może osiąść na narzędziu, powodując ryzyko infekcji. Dlatego tak istotne są warunki przechowywania dóbr sterylnych.

Połączone mechanizmy mycia, dezynfekcji i sterylizacji dają większe prawdopodobieństwo zabicia wszystkich drobnoustrojów na instrumencie chirurgicznym niż sama procedura sterylizacji. Wciąż jednak stan mikrobiologiczny produktu końcowego – jałowego narzędzia używanego na bloku operacyjnym w czasie zabiegu chirurgicznego – jest jedynie domniemaniem sterylności. Przyjmuje się za wysoce prawdopodobne, iż wytwór jest sterylny, jeżeli wszystkie fazy – nie tylko w procesie przygotowania do sterylizacji i samej sterylizacji, lecz także w postępowaniu ze sprzętem po opuszczeniu centralnej sterylizatorni – będą wykonane poprawnie.

Niezbędne procedury

Przygotowanie i wdrożenie odpowiednich procedur opisujących poszczególne fazy postępowania ze sprzętem jest
niezbędne z punktu widzenia osiągnięcia i utrzymania jakości opieki medycznej w szpitalu. Jest także ściśle powiązane z potwierdzeniem staranności szpitala w działaniach mających na celu zapobieganie zakażeniom w czasie mechanizmów sądowych. Procedury dotyczą postępowania ze sprzętem w centralnej sterylizatorni i obszarów poza nią. Opisują dekontaminację narzędzi po zastosowaniu, kontrolę funkcji narzędzi i ich pielęgnację, sterylizację sprzętu, kontrolę mechanizmów i ich dokumentowanie. Poza centralną sterylizatornią powinny opisywać warunki transportu z i do miejsca przygotowania do sterylizacji, warunki i czas przechowywania materiału sterylnego, a również sposób otwarcia i użycia zestawu sterylnego.

Znajomość procedur i ich wykorzystywanie podnoszone są przez prowadzenie regularnych szkoleń dla personelu zajmującego się materiałem sterylnym. Nauka powinna dotyczyć, poza elementami krytycznymi dla procesu dezynfekcji i sterylizacji, szczególnie czynności trudnych do nadzoru i kontroli. Nieodzownym elementem mechanizmu jest wewnętrzny audyt mechanizmów postępowania z materiałami sterylnymi, pod względem prawidłowości działań poszczególnych ogniw łańcucha dekontaminacji, jak także odbiorców sterylizowanych wyrobów medycznych we wszystkich oddziałach szpitala.